Katheterzorg is iets waar veel zorgprofessionals of mantelzorgers vroeg of laat mee te maken krijgen. Het gaat om het inbrengen en onderhouden van een urinekatheter: een flexibel slangetje dat de blaas continu leeg laat lopen. Dat klinkt technisch maar met de juiste kennis en aanpak kun je veel ongemak, pijn of infectie voorkomen. In dit artikel lees je waar je op moet letten bij katheterzorg, hoe het inbrengen in grote lijnen verloopt, en vooral hoe je de katheter goed blijft verzorgen.

Waarom en wanneer is een katheter nodig?

Een katheter wordt ingezet als iemand tijdelijk of langdurig niet zelfstandig kan plassen. Denk aan mensen met een vergrote prostaat, neurologische aandoeningen, blaasverzakking of na een operatie. Ook bij ernstige decubitus of bij patiënten op een IC kan een katheter nodig zijn. Er zijn verschillende soorten: de transurethrale katheter (via de plasbuis) en de suprapubische katheter (via een opening in de buik). De keuze hangt af van de situatie en wordt meestal door een arts bepaald.

Inbrengen van een verblijfskatheter

Het inbrengen is een voorbehouden handeling en moet altijd steriel gebeuren door een bevoegd persoon. De belangrijkste stappen? Eerst zorg je voor goede hygiëne en een rustige omgeving. Daarna worden de geslachtsdelen zorgvuldig gereinigd, en wordt met behulp van glijmiddel de katheter voorzichtig ingebracht. Zodra er urine verschijnt, weet je dat de blaas is bereikt. Dan wordt een ballonnetje gevuld met steriel water om de katheter op z’n plek te houden. Tot slot sluit je de urineopvangzak aan en fixeer je de katheter aan het been of de buik om trekken te voorkomen.

Dagelijkse verzorging van een verblijfskatheter

Een goed geplaatste katheter vraagt dagelijks om aandacht. Zo reinig je twee keer per dag de insteekplaats, bij voorkeur met lauw water. Let op dat je met schone handen werkt en bij voorkeur handschoenen draagt. Bij vrouwen reinig je van voor naar achter om besmetting te voorkomen; bij mannen trek je de voorhuid terug en plaats je die na afloop weer terug. Vermijd zeep of crèmes bij de insteekopening.

Zorg er verder voor dat de slang niet knikt en dat de urinezak lager hangt dan de blaas. Leeg de zak op tijd en wacht niet tot hij overstroomt. En misschien wel het belangrijkste: moedig aan om voldoende te drinken. Veel mensen denken dat minder drinken handig is bij een katheter, maar juist voldoende vocht helpt infecties voorkomen.

Veelvoorkomende fouten en hoe je ze voorkomt

Soms gaat het mis zonder dat je het doorhebt. Denk bijvoorbeeld aan een katheter die verkeerd wordt ingebracht: als het ballonnetje te vroeg wordt opgeblazen, kan dat schade aan de plasbuis veroorzaken. Ook wordt nog weleens vergeten om de katheter goed vast te zetten, waardoor hij bij elke beweging trekt en dat is pijnlijk en kan tot complicaties leiden.

Een andere fout is het loskoppelen van de urinezak zonder goede hygiëne. Elke keer dat het systeem open is, vergroot je de kans op bacteriën. Gebruik daarom altijd schone handen en raak aansluitpunten zo min mogelijk aan. En tot slot: vergeet de psychologische kant niet. Voor de zorgvrager kan een katheter ongemakkelijk of zelfs gênant zijn. Toon begrip, leg rustig uit wat je doet, en zorg dat alles discreet verloopt.

Bekwaamheid in katheterzorg is onmisbaar in de zorg en thuiszorg. GOED. Academy biedt daarom een praktische e-learning Katheterzorg, speciaal ontwikkeld voor verzorgenden, verpleegkundigen en mantelzorgers. Je leert stap voor stap hoe je een katheter inbrengt, verzorgt en complicaties herkent. Handig als je jezelf wilt verdiepen of je bevoegdheid wilt opfrissen. Samen zorgen we voor veilige, hygiënische en menswaardige zorg ook als het even wat technischer wordt.