Medicatie aanreiken: checklist voor veilig werken

Medicatie aanreiken lijkt misschien eenvoudig, maar het vraagt om aandacht, zorgvuldigheid en kennis van zaken. Of je nu werkt in de thuiszorg, intramurale zorg of als mantelzorger ondersteunt: veilig omgaan met medicijnen is essentieel om fouten te voorkomen en de gezondheid van de cliënt te waarborgen. In dit artikel lees je wat medicatie aanreiken precies inhoudt, welke verantwoordelijkheden daarbij horen, en hoe je dit op een veilige manier doet. Handig als naslag én als praktische checklist voor je dagelijkse werk.

Wat is medicatie aanreiken?

Medicatie aanreiken betekent dat je een cliënt helpt bij het innemen van voorgeschreven geneesmiddelen, zonder dat je deze toedient. De cliënt neemt de medicatie zelfstandig in, maar jij reikt bijvoorbeeld het glas water aan, pakt het doosje uit de kast of controleert of alles wordt ingenomen. Dit is iets anders dan medicatie toedienen, waarbij je de medicatie zélf toedient via bijvoorbeeld injectie of infuus dat mag alleen gedaan worden door bevoegde zorgverleners.

Medicatie aanreiken mag wel worden uitgevoerd door helpenden of mantelzorgers, mits de cliënt bekwaam is om zelf in te nemen en er duidelijke afspraken en instructies zijn.

Veilig medicatie aanreiken: waar let je op?

Bij het aanreiken van medicijnen draait het om zorgvuldigheid. Controleer altijd of je het juiste middel aanreikt, aan de juiste persoon, op het juiste tijdstip en in de juiste dosering. Deze zogeheten 5 J’s (Juiste cliënt, Juiste medicatie, Juiste dosering, Juiste tijd, Juiste wijze) zijn ook van toepassing bij aanreiken.

Daarnaast is het belangrijk om goed te observeren: slikt iemand de medicatie daadwerkelijk door? Zijn er signalen van bijwerkingen of weerstand? Let bijvoorbeeld op misselijkheid, sufheid of veranderingen in gedrag na inname. Signaleer je iets opvallends? Meld het dan bij een verpleegkundige of arts.

Werk je met een medicijnlijst of baxterrol, zorg dan dat je deze altijd volledig en actueel hebt. En werk hygiënisch: was je handen, gebruik geen blote vingers om tabletten uit een strip te halen, en let op houdbaarheidsdata.

Veelvoorkomende valkuilen bij medicatie aanreiken

Een veelvoorkomende fout is routine. Als je dagelijks dezelfde medicijnen aan dezelfde cliënt aanreikt, kan de waakzaamheid afnemen. Je gaat ervan uit dat alles hetzelfde is gebleven maar dat hoeft niet zo te zijn. Een gewijzigde dosering, een nieuw middel of een andere instructie kan gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Blijf dus alert en controleer altijd opnieuw.

Een andere valkuil is het overnemen van verantwoordelijkheid: je bedoelt het goed, maar neemt de medicatie over van iemand die eigenlijk zelf had moeten innemen. Als de cliënt twijfelt of iets vergeet, stimuleer dan zoveel mogelijk zelfstandigheid en raadpleeg bij twijfel een collega of de apotheek. Ga ook niet improviseren: pillen fijnmaken of capsules openmaken zonder medische toestemming kan gevaarlijk zijn.

Ook belangrijk: vergeet niet dat je verantwoordelijk bent voor wat je doet óók als je ‘alleen maar’ aanreikt. Dus handel altijd volgens het zorgplan, werk protocollair en wees alert op veranderingen in het medicatiegebruik van je cliënt.

Tips voor in de praktijk

• Zorg voor rust en aandacht tijdens het aanreiken. Geen haast of afleiding.
• Spreek medicatie-inname goed door met de cliënt, zeker bij nieuwe medicijnen.
• Check of er drinkvocht klaarstaat, sommige medicijnen mogen niet zonder water.
• Observeer en rapporteer afwijkend gedrag, bijwerkingen of weigering van medicatie.
• Noteer in het zorgdossier wat is aangereikt (bijvoorbeeld via een digitaal systeem of dagrapportage).
• Neem bij twijfel altijd contact op met de apotheek, arts of een bevoegd collega.

Wil je je kennis verder verdiepen? Volg dan de e-learning Medicatieveiligheid via GOED. Academy. Daar leer je meer over wetgeving, medicijnsoorten, interacties, het signaleren van fouten en jouw rol in het medicatieproces. Zo werk je met vertrouwen én volgens de richtlijnen aan veilige zorg.